Bluetongue of blauwtong komt voornamelijk voor bij schapen, maar ook andere herkauwers, zoals koeien en geiten, kunnen besmet raken met het bluetonguevirus. De ziekte heeft haar neem ontleend aan de blauwe necroseplekken op de tong die besmette dieren kunnen krijgen. Dit is echter een zeldzaam verschijnsel. Vooral schapen kunnen ernstig ziek worden van bluetongue met de dood tot gevolg. In 2007 was bluetongue een groot probleem voor herkauwers. In 2012 werd Nederland weer bluetonguevrij verklaard.
Vanwege de economische schade die de ziekte kan veroorzaken, staat bluetongue op de lijst van meldingsplichtige ziekten van de OIE (wereldorganisatie voor diergezondheid): veehouders die vermoeden dat hun dieren besmet zijn, moeten een dierenarts inschakelen.
Oorzaak
Bluetongue is een virusziekte die door Culicoides-soorten (knutten: zeer kleine bloedzuigende mugjes) wordt overgebracht. Besmetting van dier op dier is ook mogelijk door gebruik van niet schone naalden. Zieke dieren kunnen elkaar niet direct besmetten.
Van het bluetonguevirus bestaan 24 verschillende serotypen en niet alle serotypen uiten zich klinisch op dezelfde manier. Het bluetonguevirus dat verantwoordelijk was voor de uitbraak in Nederland en de omringende landen is serotype 8, een serotype dat voor deze uitbraak niet eerder in Europa was aangetroffen.
Verschijnselen
De ernst van de klinische verschijnselen bij zowel het rund als schaap kan sterk wisselen. Ook geiten kunnen de ziekte krijgen.
Naast koorts kunnen schapen en geiten dikke lippen krijgen, speekselen en neusuitvloeiing hebben. Ook rode tot paarsblauwe slijmvliezen, een dikke tong en wonden aan de zijkant van de tong, op de tandloze rand van de kaak en op de wangen komen voor. Verder wordt oedeem tussen de kaaktakken gezien en kreupelheid (gezwollen kroonranden met pijn), veel liggen, staan met poten bij elkaar en een bolle rug.
Bij runderen verloopt de ziekte vaak subklinisch. Als er klinische verschijnselen zijn , dan gaat het om koorts, ontstoken ogen en speekselen door zwelling van de slijmvliezen en wonden in de bek. Ook een kapotte neusspiegel en neusuitvloeiing door zwelling van neusslijmvlies en wondjes kunnen voorkomen, net als kapotte spenen met korsten.
Zowel bij het schaap/geit als bij het rund zijn vruchtbaarheidsproblemen beschreven na infectie met het bluetonguevirus. Daarbij gaat het om vroeg-embryonale sterfte, abortus en afwijkende vruchten. Uit onderzoek van stieren die het bluetonguevirus uitscheidden met het sperma is bekend dat ze gedekte koeien kunnen besmetten. Van rammen heb ik dergelijke publicaties niet gezien.
Diagnose, behandeling en preventie
Het bluetonguevirus kan worden aangetoond met een PCR-test of virusisolatie. Met een ELISA-test kunnen antistoffen worden aangetoond.
Nederland is officieel per 15 februari 2012 weer vrij van bluetongue. Bij een toenemende dreiging van de ziekte mogen veehouders meteen zelf tot vaccinatie tegen bluetongue besluiten. Vaccinatie tegen bluetongue hoeft alleen bij de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) geregistreerd te worden als de dieren bestemd zijn voor export naar landen buiten de EU.
Voor dieren die toch besmet raken met bluetongue, is er geen echte behandeling. Het is vaak wel mogelijk om de gevolgen van een besmetting te beïnvloeden. De behandeling moet daarom gericht zijn op pijnstilling en ontstekingsremming en het voorkomen van bijkomende bacteriële infecties. Extra verzorging is belangrijk en vergroot de kans op herstel. Zonlicht zou de ernst van de klinische symptomen kunnen verergeren. Geef daarom zieke dieren smakelijk voedsel en regelmatig schoon drinkwater, en bied ze een goede ligplaats, beschutting, schaduw en onderdak.
Foto’s: Faculteit Diergeneeskunde, Utrecht.
