De leverbot is een parasiet die voorkomt bij graseters zoals rund, schaap, geit, haas en ree. De volwassen leverbot is een platworm van 2 à 4 cm die leeft in de galgangen van de lever van de gastheer. De eieren van de leverbot worden met de mest uitgescheiden. De parasiet doorloopt verschillende ontwikkelingsstadia, de zogenaamde leverbotcyclus.
De gevolgen van een zware leverbotbesmetting kunnen zeer ernstig zijn. Het kan de dood betekenen voor grote aantallen dieren.
Oorzaak
In augustus/september/oktober kunnen runderen en schapen besmettelijke cysten opnemen met het gras. De cyste is een van de stadia van de leverbotcyclus. In de pens van de gastheer raakt de besmettelijke cyste een deel van haar kapsel kwijt, voordat ze in het darmkanaal komt. Hier ontwikkelt zich uit de cyste een klein leverbotje. Dit botje baant zich een weg dwars door de darmwand en gaat op zoek naar de lever. De jonge leverbot doorboort de lever om zich na enkele maanden als volwassen leverbot te nestelen in de galgangen.
Verschijnselen
De leverbotbesmetting kan in een acute en een chronische vorm optreden. Acute leverbot kenmerkt zich door een trektocht van duizenden jonge leverbotjes door de lever, waardoor de gastheer sterft door verbloeding. Dieren die op zwaar besmet weiland hebben gelopen, kunnen zes tot acht weken na besmetting zonder uiterlijke verschijnselen plotseling sterven.
Chronische leverbot is de meest voorkomende vorm. Bij runderen zijn in ernstige leverbotjaren te vroeg afkalven, een verlaagde melkproductie en slechte groei van het jongvee de belangrijkste klachten.
Diagnose, behandeling en preventie
Acute leverbot is alleen aan te tonen door middel van bloedonderzoek of onderzoek van dode dieren. Chronische leverbot is aan te tonen door bloed-, tankmelk- en/of mestonderzoek.
De belangrijkste bestrijdingsmaatregel tegen leverbot is het leverbotvrij maken van de dieren, zodat er geen leverboteieren op het weiland terechtkomen. Door regelmatig bloed- en mestmonsters te laten controleren op leverbot, kan duidelijkheid worden gekregen over de leverbotsituatie op het bedrijf en worden bepaald of een behandeling nodig is. Bij de keuze van het leverbotbestrijdingsmiddel moet er rekening worden gehouden met de werkzaamheid en de wachttijd van het middel. Het is aan te bevelen een leverbotmiddel te gebruiken dat ook de jonge leverbotstadia doodt, zodat ook acute leverbot wordt voorkomen.
Schapen en geiten kunnen grote hoeveelheden leverboteieren uitscheiden die bij het rundvee voor problemen kunnen zorgen. Op rundveebedrijven met leverbotproblemen wordt daarom geadviseerd geen schapen of geiten te weiden.
Hoe vochtiger het land, hoe groter de verspreiding van de leverbotslak en des te groter de kans op een leverbotbesmetting. Door drainage en waterpeilverlaging worden de omstandigheden voor de leverbotslak verslechterd en neemt de kans op leverbot af. Weidt de dieren in de herfst en winter zo veel mogelijk op droge hooggelegen percelen of zet ze op stal.
De Werkgroep Leverbotprognose geeft ieder jaar rond november een prognose over de kans op besmetting met leverbot.
