Lumpy skin disease (ook wel nodulaire dermatose of knopvelsiekte genoemd) is een virusziekte bij runderen. Ook oryxen, giraffen en impala’s zijn gevoelig gebleken bij experimentele infectie.
Lumpy skin disease werd voor het eerst gerapporteerd in 1929 in Zambia. In augustus 2015 werd lumpy skin disease voor de eerste keer in de Europese Unie vastgesteld, in Griekenland; het virus is zeer waarschijnlijk verspreid vanuit Turkije.
In de jaren 2012-2015 is een snelle verspreiding van lumpy skin disease waargenomen vanuit Afrika, via het Midden-Oosten (waar het inmiddels endemisch aanwezig is) richting Europa. Intussen zijn besmettingen vastgesteld in grote delen van het noorden van Griekenland, Bulgarije, Macedonië (FYROM), Servië en Kosovo en Albanië.
Oorzaak
Lumpy skin disease wordt veroorzaakt door een pokkenvirus van het geslacht Capripox van de familie Poxviridae. Het virus is verwant aan het geiten- en schapenpokkenvirus en het menselijke pokkenvirus (lumpy skin disease is niet besmettelijk voor mensen).
Besmette dieren scheiden het virus uit via snot, speeksel, melk en sperma. Ook in open wonden door blaasvorming wordt veel virus aangetroffen.
Door direct contact en via een insect (muggen, teken) zou het virus ook overgedragen kunnen worden. Hoewel het virus niet vermeerdert in insecten, kunnen die tot vier dagen na contact met een geïnfecteerd de ziekte overbrengen naar andere dieren.
Daarnaast kan het virus worden overgedragen via besmette naalden.
Het virus kan in huidschilfers, huiden en wol tot 28 dagen overleven.
Verschijnselen
De ernst van de ziekte kan nogal variëren, maar in een besmet koppel dieren kan 50 procent sterfte optreden. Meestal blijft de sterfte beperkt tot maximaal 10 procent van de dieren.
Het ziekteverloop kent over het algemeen twee fasen. In de eerste fase wordt naast koorts een slechte eetlust, speekselen en een dalende melkproductie waargenomen. Ook etterige oog- en neusuitvloeiing komt voor, soms gaat het hoornvlies van de ogen ontsteken. In deze fase zijn ook verschillende lymfeknopen vergroot.
In de tweede fase ontstaan pijnlijke knobbels van 1 tot 4 centimeter in de huid van vooral de kop, nek, uier en melkspiegel. De knobbels ontstaan ook inwendig in de bek, slokdarm, luchtpijp, lebmaag en in de spieren en longen. Dit kan slik- en ademhalingsproblemen geven. Vaak komt ook vochtophoping in de poten voor. Bijkomende bacteriële infecties in de uier (mastitis) en pezen en gewrichten (kreupel) zijn gerapporteerde complicaties van lumpy skin disease. De ziekte leidt in lage percentages tot abortus en (tijdelijke) onvruchtbaarheid.
Het herstel is traag en duurt vier tot twaalf weken. De ontstane huidknobbels sterven af. Of er dragerdieren kunnen ontstaan is onbekend.
Diagnose, bestrijding en preventie
Het is zaak om de ziekte zo snel mogelijk te herkennen als het virus Nederland binnenkomt. Er zijn echter ziekten die een vergelijkbaar ziektebeeld kunnen geven, zoals ringschurft, runderhorzel, zonnebrand en bovine herpes mammilitis.
Als de ziekte uitbreekt, worden besmette dieren geruimd. In de omliggende vrije regio’s kan besloten worden tot enten met een dood vaccin.
Lumpy skin disease is een bestrijdingsplichtige en meldingsplichtige ziekte, dus elke verdenking dient gemeld te worden bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Op dit moment organiseert de NVWA vooral maatregelen om de insleep van de ziekte te voorkomen, zoals een verbod op de import van dieren, huiden en wol uit besmette gebieden.
Lumpy skin disease – Wageningen UR
