Bovine tuberculose (tbc) of rundertuberculose is een besmettelijke rundveeziekte. In 1999 kreeg Nederland de officiële rundertuberculosevrije status. Deze status wordt bewaakt door runderen in Nederland bij het slachten te screenen op rundertuberculose. Sinds het behalen van de vrijstatus zijn er middels de screening in het slachthuis een aantal besmette bedrijven opgespoord. Maar in vrijwel alle gevallen ging het om tbc bij geïmporteerde runderen, veelal vleeskalveren.
Rundertuberculose is een zoönose, maar de kans dat mensen besmet worden door contact met geïnfecteerde runderen is beperkt. Besmetting kan optreden bij de ‘open’ vorm van tbc en dan met name door omgaan met vee of het drinken van rauwe melk van geïnfecteerde dieren.
Op een besmet bedrijf ontstaat schade door zieke dieren, maar ook doordat een verdacht/besmet bedrijf geblokkeerd moet worden om verspreiding van de ziekte naar andere bedrijven tegen te gaan. Deze blokkade kan de normale bedrijfsvoering verstoren.
Oorzaak
Tuberculose bij runderen wordt veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium bovis. Het rund kan de bacterie M. bovis via de luchtwegen of de bek opnemen. De bacterie belandt dan in een lymfeklier. Van hieruit kunnen dan, na het ontstaan van een typisch ontstekingsproces (tuberkel), uitzaaiingen plaatsvinden naar een of meer organen. De meest voorkomende verschijningsvorm is longtuberculose, andere vormen zijn pareltuberculose (aantasting borstvlies en/of buikvlies), uiertuberculose en niertuberculose. In de eerste fase van de infectie blijft de bacterie binnen het rund (‘gesloten tbc’). In de tweede fase breekt de tuberkel open en wordt de bacterie verspreid via hoesten, urine of melk (‘open tbc’).
Verschijnselen
Rundertuberculose is een chronische ziekte die zich soms pas na jaren na infectie ontwikkelt. De eerste verschijnselen zijn vaak te zien in de lymfeknopen aan de kop van een dier; naarmate de ziekte zich verder ontwikkelt ontstaan er meer laesies in de longen en borstholte. Symptomen variëren daarbij en bestaan vooral uit hoesten, vermagering en verminderde melkproductie. Soms treedt sterfte op.
Het aantal aangetaste dieren binnen een bedrijf kan variëren van een enkel dier tot (bijna) de hele koppel. Een belangrijke factor hierbij is of er dieren op het bedrijf aanwezig zijn die open tuberculose hebben.
Behandeling en preventie
Om de ziekte vroeg op te sporen bij levende runderen, biedt de huidtest met tuberculine uitkomst. Deze test veroorzaakt bij een geïnfecteerd rund binnen enkele dagen een zwelling van de huid. Rundertbc is in Nederland sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw met succes bestreden. Alle runderen werden getuberculineerd en dieren met een ongunstige uitslag werden geruimd.
Monitoring op rundertuberculose vindt tegenwoordig structureel plaats aan de slachtlijn. Lymfeklieren, longen en andere organen worden door NVWA-medewerkers gescreend op symptomen van tuberculose. Van verdachte runderen wordt materiaal voor nader onderzoek opgestuurd naar CVI in Lelystad.
Een rund of bedrijf wordt besmet verklaard als bij een bacteriologisch onderzoek de bacterie wordt gekweekt. Het ‘draaiboek bestrijding tuberculose’ treedt echter al in werking als de diagnose zeer waarschijnlijk wordt geacht.
Importrunderen mogen alleen worden geaccepteerd met geldige gezondheidscertificaten, die ook garantie geven ten aanzien van de tbc-status.
- Rundertuberculose – GD
- Bovine tuberculose – Wageningen UR
- Rundertuberculose in Belgisch Limburg – FAVV
